Het debat in de Tweede Kamer over het afschaffen van de dividendbelasting ging óók over de transparantie van de kabinetsformatie. Niet voor het eerst. De formatie van 2012 leidde tot het aannemen van de motie-Pechtold over de openbaarheid van het formatiedossier. Ook verscheen in 2014 een evaluatierapport.
Afgelopen woensdag kwam het archief van de kabinetsformatie 2017 online. Op dezelfde dag liepen de gemoederen in de Tweede Kamer hoog op. De oppositiepartijen, die vroegen om andere documenten, troffen geen “uitgestoken hand” van premier Rutte:
“Artikel 68 van de Grondwet en de WOB verplichten niet om persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren bekend te maken. Daar ben ik ook echt op tegen, zowel in het verkeer tussen ambtenaren en hun bewindslieden als in het verkeer tussen ambtenaren en de formatie. Nogmaals, als we op alles het volledige licht van de openbaarheid zetten, dan kun je in dit land niet meer met elkaar dingen aftasten, dingen uitproberen, het een tegen het ander afwegen. Als dat allemaal openbaar wordt, ook wat ik net terecht — althans, ik vind het terecht, want anders zei ik het niet — “rijp en groen” noemde, dan kunnen wij niet besturen.”
Motie-Pechtold
Ook in 2012 was er discussie over de openbaarheid van het formatiedossier. Het was D66-fractievoorzitter Pechtold die “meer openbaarheid” wilde. In een motie constateerde hij:
“dat over de relatie tussen de Wet openbaarheid van bestuur en het dossier van een kabinets(in)formatie na elke formatie discussie ontstaat”
In de motie, die met algemene stemmen werd aangenomen, sprak de Tweede Kamer uit:
“dat het wenselijk is dat de onderhandelende partijen voor aanvang van de informatie afspraken maken met de informateurs over de manier waarop zij gezamenlijk zorg zullen dragen voor openbaarheid van het «informatiedossier» na afronding van hun opdracht.”
De evaluatiecommissie wijst op de veranderingen sinds niet meer de Koning maar de Tweede Kamer opdrachtgever is van de (in)formateur(s):
Dat het formatiearchief-2012 na afloop van de kabinetsformatie bij zowel Algemene Zaken als de Tweede Kamer kwam te berusten ligt voor de hand. Het dossier werd tijdens de formatie opgebouwd door de verkenner, de informateurs en de formateur, waarna de laatste in zijn hoedanigheid van Minister-President de stukken onderbracht op Algemene Zaken. De commissie vindt dit een praktische en voor de hand liggende handelwijze. Dat ook de Tweede Kamer uiteindelijk een afschrift van het formatiedossier krijgt toegezonden, is uit het oogpunt van transparantie wenselijk. Een formele verplichting hiertoe is er naar het oordeel van de commissie overigens niet.”
Hoe is het gegaan in 2017? Op 27 oktober stuurde minister-president (en ex-informateur) Rutte afschriften aan de Tweede Kamer “van de relevante stukken die tijdens de verkennings-, informatie- en formatiewerkzaamheden ter tafel zijn geweest evenals afschriften van de aan de verkenner, informateurs en formateur toegezonden brieven, nota’s en adviezen”.
“Dit formatie-archief is op 15 november 2017 geplaatst op http://www.kabinetsformatie2017.nl en is daarmee voor eenieder elektronisch raadpleegbaar. Het archief omvat ongeveer 1.500 stukken. De plaatsing op http://www.kabinetsformatie2017.nl heeft plaatsgevonden nadat uit privacyoverwegingen de persoonsgegevens van personen die zich op persoonlijke titel tot de (in)formateur(s) wendden onleesbaar zijn gemaakt. Voorafgaand aan deze plaatsing heeft het archief ter inzage gelegen bij het ministerie van Algemene Zaken.”
“Komende dagen wordt gewerkt aan het overzichtelijker aanbieden van deze pdf’s.”
